Jesteśmy zespołem międzynarodowych prawników ds. biznesu i naszą misją jest dostarczanie Wam rzetelnych, klarownych oraz praktycznych informacji. W tym artykule chcielibyśmy skupić się na istotnych zmianach, które niedawno zaszły w sferze umów o pracę, obowiązków pracodawców oraz praw pracowników. Razem z Wami odkryjemy, jak te nowe regulacje wpłyną na funkcjonowanie współczesnych przedsiębiorstw.
Część I rewolucji w Prawie Pracy tutaj.
1. Zakres zmian:
W tej części opracowania zwracamy uwagę na niektóre istotne zmiany w zakresie:
- zawierania umów o pracę,
- obowiązków informacyjnych pracodawcy,
- nowych uprawnień pracowników.
2. Od kiedy obowiązują nowe przepisy?
Nowelizacja Kodeksu Pracy weszła w życie z dniem 26 kwietnia 2023 r.
3. Zawieranie umów o pracę bardziej skomplikowane?
Nowa ważna zmiana w Kodeksie Pracy dotyczy powiązania okresu próbnego z długością umowy na czas określony, którą strony planują zawrzeć po zakończeniu wdrożenia pracownika. Obecnie umowę o pracę na okres próbny można zawrzeć na maksymalnie 3 miesiące. Jednak w poniższych przypadkach ten okres ulega skróceniu do:
- 1 miesiąca – gdy strony zamierzają zawrzeć umowę o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy
- 2 miesięcy — gdy strony zamierzają zawrzeć umowę o pracę na czas określony od 6 miesięcy do 12 miesięcy
Powyższe okresy mogą być wydłużane wyjątkowo o okres 1 miesiąca, w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy, lub gdy przewidziane zostało, że umowa na okres próbny wydłuża się o czas urlopu lub inne nieobecności w pracy.
4. Jakie informacje należy przekazać pracownikowi przy rozpoczynaniu przez niego pracy?
Dotychczas umowa o pracę musiała zawierać dane o stronach umowy, rodzaju umowy, jej dacie zawarcia oraz szczegółach dotyczących pracy i wynagrodzenia, zwłaszcza:
- rodzaju wykonywanej pracy
- miejscu jej wykonywania
- składnikach wynagrodzenia
- wymiarze czasu pracy
- terminie jej rozpoczęcia
Po zmianach konieczne jest także uwzględnienie informacji o siedzibie pracodawcy, a jeśli pracodawcą jest osoba fizyczna, trzeba podać jej adres zamieszkania.
Przy zawieraniu umowy o pracę na okres próbny, dodatkowo trzeba określić czas trwania tego okresu lub dzień zakończenia, oraz omówić opcje przedłużenia umowy i okresu kolejnej umowy o pracę (zgodnie z informacją zawartą w poprzednim akapicie).
Dodatkowo pracownik musi zostać poinformowany (na piśmie lub elektronicznie), nie później niż 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy, o wielu aspektach dotyczących wykonywanej pracy. Przykładowe informacje znajdują się w art. 29 Kodeksu Pracy, jednak pełny katalog jest rozsiany po wielu przepisach.
Pracodawca dostarcza informacje dotyczące m.in.:
1. norm czasu pracy (dziennych i tygodniowych) obowiązujących pracownika
2. wymiaru czasu pracy (dziennego i tygodniowego) przypisanego pracownikowi
3. przerw w pracy, jakie pracownikowi przysługują
4. odpoczynku dziennego i tygodniowego przyznawanego pracownikowi
5. zasad pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nie
6. zasad przemieszczania się między kilkoma miejscami pracy
7. długości płatnego urlopu, w tym urlopu wypoczynkowego, lub w przypadku trudności w ustaleniu daty, zasady jego przyznawania,
8. procedur rozwiązania stosunku pracy, w tym wymogów formalnych, okresów wypowiedzenia, oraz odwołania się do sądu pracy. Jeśli długość wypowiedzenia nie jest możliwa do określenia w dacie przekazania informacji, należy przekazać metody ustalania okresów wypowiedzenia,
9. praw pracownika do szkoleń, w szczególności dotyczących ogólnych zasad polityki szkoleniowej pracodawcy.
Ten zbiór informacji jest istotny i musi być przekazany w odpowiednim czasie, aby uniknąć sankcji. Gdy pracownik jest zaangażowany w zagraniczne wyjazdy, zakres informacji jest jeszcze bardziej rozbudowany.
5. Nowe uprawnienia pracownicze:
Prawo pracownika do równoległego zatrudnienia
Nowelizacja w sposób jasny przesądza, że każdy pracownik może jednocześnie pozostawać w kilku stosunkach pracy z różnymi pracodawcami (lub świadczyć pracę na innych podstawach takich jak: tzw. Umowa zlecenie, lub B2B). Takie uprawnienie może być wyłączone jedynie na podstawie umowy o zakazie konkurencji zawartej przez pracodawcę i pracownika na czas trwania stosunku pracy.
Prawo pracownika do wnoszenia o zmianę formy zatrudnienia
Pracownik, który posiada staż co najmniej 6 miesięcy u danego Pracodawcy, może raz w roku, wystąpić z wnioskiem o zmianę formy zatrudnienia na korzystniejszą, np. z umowy na czas określony na umowę na czas nieokreślony. Nie dotyczy to pracownika w okresie próbnym. Pracodawca musi udzielić odpowiedzi w ciągu 1 miesiąca i w razie nieuwzględnienia wniosku przedstawić przyczyny odmowy.
Prawo do odbywania szkoleń na koszt pracodawcy
Jeśli pracownik musi przejść szkolenie (zgodnie z regulaminami, umową o pracę, wewnętrznymi przepisami zakładu pracy lub poleceniem przełożonego), koszty ponosi pracodawca. Ponadto, pracodawca powinien zapewnić, że szkolenie odbywa się w godzinach pracy. Jeśli to niemożliwe, czas szkolenia poza godzinami pracy jest wliczany do czasu pracy.
Prawo do przerw w pracy
Nowelizacją dodano nowe przerwy w pracy. Oprócz dotychczasowego uprawnienia do 15 min przerwy, gdy dobowy wymiar czasu pracy wynosi min 6h, dodano prawo do kolejnej 15 min przerwy, gdy wymiar czasu pracy wnosi więcej niż 9h, a gdy więcej niż 16h należy się jeszcze trzecia kolejna przerwa. Wszystkie te przerwy wlicza się do czasu pracy.
Dodatkowe urlopy/zwolnienia z pracy na szczególne okoliczności
Nowelizacja wprowadza również dodatkowe urlopy/zwolnienia od pracy. Pierwszą taką sytuacją jest możliwość skorzystania z bezpłatnego 5-dniowego urlopu opiekuńczego w celu opieki lub wsparcia krewnego z poważnych względów medycznych. Drugą nową możliwością, której pracownik będzie mógł skorzystać jest zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej do wykorzystania w pilnych sprawach rodzinnych w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym z zachowaniem prawa do 50% wynagrodzenia.
Elastyczny rozkład czasu pracy
Pracownik, opiekujący się dzieckiem do 8. roku życia, może ubiegać się o elastyczną organizację pracy. Pracodawca musi w ciągu 7 dni odpowiedzieć na wniosek, decydując o akceptacji i wdrożeniu takiej organizacji lub odrzuceniu z podaniem powodu. Elastyczna forma pracy obejmuje różne opcje, jak praca zdalna czy skrócony tydzień pracy, dostosowane do indywidualnych potrzeb.
Urlop rodzicielski
Nowelizacja wprowadziła również zmianę w urlopach rodzicielskich. Obecnie rodzice dziecka mają prawo łącznie do wykorzystania 41 tygodni takiego urlopu (poprzednio 32 tygodnie) – w przypadku narodzin jednego dziecka, a w przypadku porodu mnogiego 43 tygodnie (poprzednio 34 tygodnie).
Co istotne – każdemu z pracowników rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, a prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka.
Zmieniły się również zasady wykorzystywania takiego urlopu – m.in. taki urlop przysługuje do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. roku życia.
Skrócenie czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego
Wymiar urlopu ojcowskiego, czyli dla pracującego ojca opiekującego się dzieckiem, nadal wynosi 2 tygodnie. Jednak możliwość skorzystania z tego urlopu została ograniczona do czasu, gdy dziecko osiągnie 12 miesięcy życia, wcześniej było to do 24 miesiąca życia dziecka.
Uprawnienia pracownika opiekującego się dzieckiem do 8 roku życia
Dotychczas pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia 4 roku życia nie mógł być zatrudniany w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani być delegowany poza stałe miejsce pracy bez jego zgody. Teraz ta zasada obowiązuje pracowników, którzy opiekują się dzieckiem do ukończenia przez nie 8. roku życia.
6. Komentarz naszego zespołu
Nowelizacja wprowadza rozległe zmiany. W naszej publikacji skupiamy się na wybranych aspektach tych nowości, choć dokładniejsza analiza przekracza ramy niniejszego artykułu.
Zalecamy pracodawcom dogłębne zapoznanie się ze zmianami, aby efektywnie reagować na nowe uprawnienia pracowników i uniknąć potencjalnych problemów. Pracownikom doradzamy zrozumienie nowych uprawnień, by umiejętnie z nich korzystać.
Ocena tych zmian ma wielowymiarowy charakter, szczególnie jeśli spojrzymy na to z perspektywy pracodawców i pracowników. Widać, że to głównie pracodawcy odczują wpływ tych zmian.
Ogólnie rzecz biorąc, celem nowelizacji jest osiągnięcie równowagi między pracą a życiem osobistym, z wyraźnym uwzględnieniem pracowników będących rodzicami. Harmonizacja tych dwóch sfer ma pozytywny wpływ na społeczeństwo, choć niektóre szczegóły mogą wywoływać kontrowersje.
Chętnie służymy pomocą i wsparciem we wprowadzaniu nowych przepisów w życie firm. Jednocześnie dzieląc się naszym wieloletnim doświadczeniem z zakresu prawa pracy, chętnie przeprowadzimy Państwa przez nowe procedury i pomożemy przygotować nowy „warsztat pracy” dopasowany do kolejnych wyzwań.
