Prawo budowlane wkracza w erę cyfryzacji. Rewolucyjne przepisy i przyszłe wyzwania

Pierwsza połowa 2023 roku obfitowała w zmiany ustawodawcze, które dotknęły również prawo budowlane. Znowelizowane przepisy dotyczące procesu inwestycyjno-budowlanego zakładają przede wszystkim jego szeroko zakrojoną cyfryzację. Do Sejmu wpłynął również rządowy projekt, który zakłada możliwość budowy domów jednorodzinnych powyżej 70 m² bez pozwolenia na budowę. Warto zatem podsumować najważniejsze zmiany, a także sprawdzić czego można się spodziewać w drugim półroczu 2023 r.

Cyfryzacja procesu budowlanego

W styczniu tego roku do polskiego procesu inwestycyjno-budowlanego wprowadzono możliwość prowadzenia w formie elektronicznej dwóch bardzo ważnych dokumentów tj. dziennika budowy i książki obiektu budowlanego.

Należy bardzo pozytywnie ocenić cyfryzację obydwu tych dokumentów, ponieważ ułatwi to nie tylko ich prowadzenie, ale również pozytywnie wpłynie na postępowania, w których mogą one stanowić dowody np. w sprawach sądowych dotyczących niewłaściwego wykonania robót budowlanych czy błędów projektowych.

Z naszej praktyki procesowej wynika, że dziennik budowy jest zwykle w opłakanym stanie po zakończeniu robót i czasem trudno „wydobyć” z niego istotne informacje. Cyfryzacja dokumentów związanych z budową i utrzymaniem obiektów budowlanych, zapobiegnie zatem takim przypadkom i ułatwi niektóre postępowania sądowe.

Zmiany nie są jednak rewolucją i będą wprowadzane powoli. Na razie inwestorzy i inne podmioty obowiązane do prowadzenia dziennika budowy i książki obiektu budowlanego mają prawo wyboru, czy chcą sporządzać te dokumenty w formie papierowej, czy też w formie elektronicznej. Sytuacja taka będzie trwała jeszcze kilka lat.

W przypadku książki obiektu budowlanego, jej wersja elektroniczna będzie obowiązkowa od 31.12.2026 r. (wszystkie założone książki będą musiały zostać zamienione na wersje elektroniczne, a nowe będą mogły zostać założone tylko w formie elektronicznej), a w przypadku dziennika budowy dopiero od 31.12.2029 r. (po tej dacie wydania papierowego dziennika nie będzie możliwe, lecz wydane do tej daty będą mogły być prowadzone do zakończenia budowy).

Na mocy znowelizowanej ustawy uregulowano także funkcjonowanie portalu e-Budownictwo, który pozwala m.in. na składanie wniosków o pozwolenie na budowę i dokonywanie zgłoszeń niektórych budynków (np. domów jednorodzinnych do 70 m²) za pośrednictwem aplikacji internetowej. 

Dziennik budowy

Przy okazji cyfryzacji znowelizowano również resztę przepisów dotyczących dziennika budowy. Część przepisów przeniesiono do prawa budowlanego z obowiązującego uprzednio rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 6 września 2021 r. w sprawie sposobu prowadzenia dzienników budowy, montażu i rozbiórki, a także wprowadzono kilka nowości.

Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów, dziennik budowy jest urzędowym dokumentem przeznaczonym do rejestrowania przebiegu robót budowlanych, a także zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót budowlanych, mających znaczenie przy ocenie technicznej prawidłowości wykonywania tych robót.

Nowością jest obowiązek przewidziany w art. 47f prawa budowlanego zgodnie, z którym inwestor musi dołączyć do dziennika budowy kopię uprawnień budowlanych określonych uczestników procesu budowlanego, w tym osób pełniących funkcje kierownika budowy i kierownika robót. Rozwiązanie to ma na celu ułatwienie ewentualnej kontroli przeprowadzanej przez organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, które obecnie nie będą już musiały odrębnie wyszukiwać zaświadczeń o uprawnieniach budowlanych tych osób.

Książka obiektu budowlanego („KOB”)

Podobnie jak w przypadku dziennika budowy, wprowadzenie przepisów dotyczących cyfryzacji KOB, było okazją do znowelizowania całości przepisów, które dotyczą jej prowadzenia. Regulacja dotycząca KOB została znacznie rozszerzona. Obecnie obowiązkiem jej prowadzenia objęte są wszystkie budynki, a nawet niektóre obiekty budowlane niebędące budynkami wskazane w ustawie.

Prawo budowlane przewiduje jednakże kilka wyjątków od tej zasady, i tak KOB nie musi być sporządzona dla:

1. budynków mieszkalnych jednorodzinnych, a także garażowych i gospodarczych w zabudowie jednorodzinnej;
2. niektórych obiektów budowlanych np. budownictwa zagrodowego i letniskowego.
3. dróg lub obiektów mostowych, dla których jest prowadzona książka drogi lub książka obiektu mostowego.
   

KOB ma obowiązek założyć właściciel lub zarządca obiektu. Obowiązek ten powstaje najczęściej w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu, jeśli wydanie takiej decyzji jest wymagane przez prawo budowlane. Ustawodawca przewidział także inne przypadki powstania takiego obowiązku dotyczące m.in. sytuacji gdy decyzja o pozwoleniu na użytkowanie obiektu nie jest wymagana, a wystarczające jest zgłoszenia zakończenia robót budowlanych. 

Rozszerzeniu uległ także katalog wpisów, których należy dokonywać w KOB. W znowelizowanej ustawie uregulowano, iż KOB jest dokumentem przeznaczonym do dokonywania wpisów w zakresie m.in.:

• informacji o obiekcie budowlanym;
• ekspertyz i opinii technicznych dotyczących obiektu budowlanego oraz imion i nazwisk osób, przez które zostały sporządzone;
• przeglądów technicznych, konserwacji oraz napraw urządzeń przeciwpożarowych;
• robót budowlanych związanych z obiektem budowlanym, a wykonywanych po oddaniu do użytkowania;
• katastrof budowlanych dotyczących obiektu budowlanego;
• decyzji, postanowień, zaświadczeń i innych dokumentów wydanych przez organy administracji publicznej, dotyczących obiektu budowlanego.

Zmiany w drugiej połowie roku

01.06.2023 r. wpłynął do Sejmu rządowy projekt kolejnej, znacznej zmiany prawa budowlanego. Zmiana jest zapowiadana już od dawna i przewiduje zarówno kolejną porcję cyfryzacji procesu budowlanego, jak i ułatwienia samej procedury.

Tak jak wspominaliśmy, obecnie wnioski, zgłoszenia i zawiadomienia można składać w postaci papierowej albo w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-Budownictwo. Projektowana ustawa zmierza jednak do tego, aby stworzyć jeden sposób składania ww. dokumentów, a mianowicie wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem tego portalu.

Zgodnie z założeniami projektodawcy, zmiany te umożliwią przekazywanie kompletu dokumentów organowi administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego w postaci elektronicznej. Jeśli zatem zmiany wejdą w życie, mogą się one przyczynić do usprawnienia procesu inwestycyjnego oraz ograniczenia ilości dokumentacji papierowej.

W celu ułatwienia zarządzania i usprawnienia obsługi interesantów zaproponowano wprowadzenie jednego, ogólnokrajowy systemu służącego do kompleksowej obsługi procesu inwestycyjno-budowlanego, czyli Systemu do Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie („SOPAB”). Obecnie nie ma takiego uniwersalnego systemu, co ma być istotną zmianą po nowelizacji i według założeń projektu ma wprowadzić proces budowlany w XXI wiek. SOPAB ma być skorelowany z portalem e-Budownictwo, a także bazami GUNB.

Nowelizacja przewiduje również daleko idące zmiany w zakresie budowy domów jednorodzinnych, które będą dotyczyły największej liczby osób. Zgodnie z projektem nowelizacji budowa wolno stojących, nie więcej niż dwukondygnacyjnych budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy powyżej 70 m², których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane, a budowa jest prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora nie będzie wymagać decyzji o pozwoleniu na budowę, a jedynie zgłoszenia. Do tej pory ustawa przewidywała taką możliwość tylko dla budynków poniżej 70 m. kw.

Zmiany, które weszły w życie na początku bieżącego roku przewidują początek cyfryzacji procesu budowlanego m.in. poprzez wprowadzenie elektronicznego dziennika budowy i elektronicznej książki obiektu budowlanego. Polski proces inwestycyjno-budowlany powoli wchodzi w XXI wiek. Dalsze proponowane zmiany przewidują jeszcze szerzej zakrojoną cyfryzację, a także znaczną deregulację budowy domów jednorodzinnych.

Autorzy

r. pr. Bartosz Jankowski, partner – b.jankowski@morawski.eu

apl. adw. Bartłomiej Małkiewicz, associate – b.malkiewicz@morawski.eu